مهارت های پایه ریاضی کودکان پیش دبستان و زمان و نحوه شکل گیری آنها در کودکان

دوران خردسالی بهترین فرصت و زمان برای آموزش مفاهیم و مهارت های پایه ریاضی به کودکان پیش دبستان است چرا که نگرش کودکان نسبت به ریاضی در این دوران شکل می گیرد. از طرفی، به لحاظ رشدی و تحولی نیز دوران پیش دبستان برای شکل گیری و آموزش مفاهیم ریاضی به کودکان یک دوران حساس می باشد. منظور از مهارت های پایه ریاضی کودکان پیش دبستان ، مهارتهای طبقه ­بندی کردن (تغییر ملاک، درون­ گنجی و سلسله مراتبی)، ردیف کردن (طول و سطح)، نگهداری ذهنی عددی (مطابقت یک­ به­ یک ایجادی، شمارش اعداد، ترتیب اعداد، مفاهیم نصف و مساوی، مفاهیم ابتدایی چهار عمل اصلی)، هندسه (روابط فضایی، تجسم فضایی، روابط توپولوژک ترتیب، ترسیم اشکال اقلیدسی)، و تشخیص شباهت ها و تفاوت ها (تشخیص شباهت ها، تشخیص تفاوت ها، بازشناسی در غیاب الگو) است (قاسم تبار، ۱۳۸۹).

در مقاله “آموزش ریاضی در پیش دبستان شامل ۵ موضوع اصلی است“، به پنج مفهومی که در آموزش ریاضی به کودکان پیش دبستان باید آنها توجه داشت، اشاره شد. در این مقاله مهارت های پایه ریاضی کودکان پیش دبستان را به طور مجزا و همراه با زمان و نحوه شکل گیری آنها در کودکان، مورد بررسی قرار خواهیم داد.

طبقه بندی کردن

طبقه بندی کردن یکی از مفاهیم پایه و اصلی ریاضی کودکان پیش دبستان است. طبقه بندی اشیاء فعالیت هر روزه­ای است که کودکان به طور طبیعی آن را از همان خردسالی شروع می­ کنند. برای مثال وقتی کودک، مادر و یا شیشیه شیر خود را می­ شناسد و یا سگ و گربه را را از یکدیگر تشخیص می­ دهد و بین آنها فرق می­ گذارد، در واقع در ذهن خود نوعی طبقه بندی انجام می­دهد (موزلی، مردیت و کریمی، ترجمۀ کریمی، ۱۳۸۷).

طبقه بندی کردن عبارت از گروه بندی اشیاء بر اساس ملاک­های مشترک است. ساده ترین طبقه بندی به صورت یک دنباله خطی اندراجی است، مثلاً سگ ها > حیوانات > موجودات زنده یا  C<  B< A است (منصور و دادستان، ۱۳۶۷). طبقه بندی یک بخش اساسی از تفکر ریاضی کودکان پیش دبستان است. بسیاری از پدران و مادران یا مربیان و معلمان تصور می ­کنند که شمارش، اولین فعالیت ریاضی است که باید به کودکان آموخت، در حالی که اگر کودکی به کمک حافظه، فقط اسم عدد ها را تکرار کند، ممکن است درک درستی از مفهوم عدد پیدا نکرده باشد. برای مثال، کودک هرگز نمی تواند از میان میوه ­ها، سه تا سیب به ما بدهد مگر آنکه تشخیص دهد سیب ها کدامند و آنها را از بقیه میوه­ ها جدا کند، کنار هم بگذارد و در ذهن خود طبقه بندی کند. بنابراین طبقه بندی، پایه ­ای برای برای تفکر منطقی و ریاضی است (موزلی، مردیت و کریمی، ترجمۀ کریمی، ۱۳۸۷).

بنابراین می­ توانیم نتیجه بگیریم که کودکان برای درک مفهوم عدد، نیاز به درک مفهوم مجموعه ­ها دارند و از طریق شناختن این مفهوم و مقایسه اعضاء آن با مجموعه ­های دیگر (مقابله یک به یک) به درک مفهوم کلی و مجردی از عدد خواهند رسید (ترکمان، ۱۳۸۶).

هر طبقه شامل دو ویژگی یا رابطه است که هر دو ویژگی برای تشکیل آن لازم و کافی هستند:

۱) کیفیات مشترک اعضای طبقه با یکدیگر و با اعضای طبقات دیگر، و همچنین تفاوت­های خاصی که اعضای طبقه را از اعضای طبقات دیگر متمایز می­کند (فهم)

۲) روابط جزء یا کل (تعلق و درون گنجی) که با اصطلاحات کمّی کننده «همه»، «چندتا» یا «هیچ» که در مورد اعضای طبقۀ مورد نظر و اعضای طبقات (که طبقه بخشی از آنهاست) به کار بسته می­شوند، مشخص می­شوند (گسترش).به طور ساده می­ توانیم بگوییم که هر طبقه بر اساس:

الف) فهم آن، یعنی جمع آوری خصیصه­ های مشترک افرادی که آن را تشکیل می­ دهند و

ب) گسترش آن، یعنی مجموعۀ افرادی که ویژگی ها یا خصیصه­ های مشترک دربارۀ آنها به کار بسته می­ شود، متمایز می­ گردد (منصور و دادستان، ۱۳۶۷).

از نظر روان شناسی، ساخت ادراک حسی برای حل مسائل طبقه ­بندی کافی است. به عبارت ساده تر، کودک به طور طبیعی از وقتی که اشیاء را می ­شناسد، شروع به نوعی طبقه بندی می ­کند، البته ما می توانیم طبقه ­بندی­ های آگاهانه ­تری را به کودک بیاموزیم. شروع این طبقه بندی­ های برنامه ریزی شده، کم و بیش از چهار سالگی است. برا­ی مثال، مجموعه ­ای از شکل­ های مربع، دایره و مثلث را از مقوله­ های رنگی به رنگ­های گوناگون و در اندازه ­های متفاوت ببرید و به کودکان بدهید. سپس از آنان بخواهید آن­هایی که مثل هم هستند، جدا کنند و پهلوی هم بگذارند.

در این حالت کودکان معمولاً آنها را بر اساس رنگ و اندازه و کمی بعد تر بر اساس شکل طبقه بندی می کنند. اما تا قبل از ۵ سالگی قادر نیستند طبقه بندی چندگانه داشته باشند. یعنی بر اساس هر سه ویژگی آنها را طبقه بندی کنند. البته بهتر است بدانیم که سنین گفته شده ثابت و قطعی نیست و ممکن است در کودکان مختلف دیر تر یا زودتر باشد (موزلی، مردیت و کریمی، ترجمۀ کریمی، ۱۳۸۷).